Diplomatieke fittie China en Turkije krijgt staartje

Op sociale media zijn sinds maandag honderden oproepen met de hashtag #MeTooUyghur gedaan om aandacht te vragen voor het lot van Oeigoeren die in heropvoedingskampen in Xinjiang zijn opgesloten. Familieleden van de verdwenen Oeigoerse komiek Adil Mijit namen het initiatief. Daarop vroegen honderden vrienden en familieleden van vermiste Oeigoeren de Chinese overheid om een bewijs dat hun naasten nog leven.

Het is een onbedoeld gevolg van een pr-offensief van de Chinese overheid zelf. Die openbaarde zondag een video waarop Heyit is te zien. Hij zegt dat hij gedetineerd is in het kader van een justitieel onderzoek. Hij noemt de datum, 10 februari, en zegt dat hij in goede gezondheid verkeert en niet in de gevangenis is mishandeld. Heyit is een bekende volkszanger die de dutar speelt en zelfs in Turkije optrad. De reden van zijn detentie is niet bekend; men denkt dat het is omdat hij in zijn teksten over "martelaren van god" rept.

Turkse kritiek op mensenrechten

China hoopte met het videobewijs Turkije wind uit de zeilen te nemen. De Turkse regering had zaterdag verklaard dat het Chinese mensenrechtenschendingen jegens Oeigoeren en andere moslimminderheden veroordeelt. In een toelichting op die verklaring had een woordvoerder van het ministerie van buitenlandse zaken gesproken over Oeigoeren die werden gemarteld in concentratiekampen. Als voorbeeld werden geruchten over de dood van Heyit genoemd.

In Beijing is men scherp op buitenlandse kritiek op het Xinjiang-beleid. Als die uit westerse landen komt kan die nog worden afgedaan als een hypocriete poging om China te belasteren. Maar bij een land als Turkije, met zijn grote moslimbevolking en zijn eigen strijd tegen terrorisme, is het spitsroeden lopen. Gekozen werd om op een feitelijke onjuistheid te focussen, om zo de hele boodschap in diskrediet te brengen.

Drie kwaden

Xinjiang is een autonome regio in het uiterste westen van China. In deze uitgestrekte en dunbevolkte regio wonen tien miljoen Oeigoeren. Deze door de Chinese overheid erkende minderheid bestaat uit een heel ander volk met een eigen taal, cultuur en geloof dan de overige Chinezen. Het is hier van tijd tot tijd behoorlijk onrustig.

Beijing vreest dat extremistische moslims eropuit zijn om zich af te scheiden van de Volksrepubliek en er een moslimstaat Oost-Turkestan te vestigen. Vandaar dat een grote campagne is gestart om de drie kwaden, separatisme, extremisme en terrorisme, uit te roeien. In dat kader worden 'extremistische' moslims preventief opgesloten in een heropvoedingskamp. Volgens de Verenigde Naties zouden meer dan een miljoen Oeigoeren zich buitengerechtelijk in zo'n kamp bevinden.

Oeigoerse zaak

Turkije heeft zich altijd sterk gemaakt voor de Oeigoerse zaak. Men beschouwt de Oeigoeren als een broedervolk. Bovendien werpt president Recep Tayyip Erdogan zich op als hoeder van alle moslims in de wereld. Turkije huisvest een grote groep Oeigoeren in diaspora, tot wel 50.000 personen geschat, en beijvert zich bij andere landen om uitgeweken Oeigoeren niet naar China terug te sturen maar een ticket naar Ankara te geven.

De afgelopen jaren werden de economische banden tussen China en Turkije intensiever. Sinds 2015 verstomde de Turkse kritiek op China's Xinjiang-beleid langzaamaan. De Turkse krant Hurriyet legt een verband met lokale verkiezingen op 31 maart. Oppositiepartij BBB organiseerde door het hele land protestdemonstraties om aandacht voor de Oeigoeren te vragen. Mogelijk dat de regerende AKP van Erdogan daar nerveus van werd. Overigens is Turkije niet het eerste moslimland dat de kwestie aankaart; eerder deed China's bondgenoot Pakistan dat al.