Quick scan: exportvergunningen voor zeldzame aardmetalen

1) nIn juli 2023 verplichtte de Chinese regering dat bedrijven voortaan een exportvergunning behoeven voor de uitvoer van gallium en germanium. Twee zeldzame aardmetalen nodig voor de productie van hightech producten zoals computerchips en nachtkijkers.

 

2) Het exportregime werd ingevoerd als reactie op Amerikaanse maatregelen om de ontwikkeling van de Chinese chipindustrie af te remmen. Er is ook een Nederlandse dimensie; onder Amerikaanse druk verleent de Nederlandse regering geen vergunningen voor de export van de modernste chipmachines (als van ASML) aan China.

 

3) In april maakte de Chinese overheid bekend dat de export van nog zeven zeldzame aardmetalen voortaan onder een vergunningenstelsel zal vallen. Het gaat om grondstoffen en halffabrikaten waar Chinese leveranciers een groot marktaandeel hebben of een (bijna-)monopolie.

 

4) Helemaal nieuw is het niet, dat China zo'n sleutelpositie in de zeldzame aardmetalen inneemt en bereid is die positie te gebruiken. In 2010 was er een conflict tussen China en Japan over eilandjes in de Oost-Chinese Zee en Beijing introduceerde exportbeperkingen. Japan ontwikkelde daarna een strategie om minder afhankelijk te zijn van Chinese leveranties.

 

5) In 2023 was het exportregime nog een schot voor de boeg, maar signalen uit de industrie duiden er ditmaal op op dat momenteel maar mondjesmaat exportvergunningen worden afgegeven. Uit verschillende sectoren klinken signalen dat de bodem van de voorraden in zicht komen.

 

6) Met name autobouwers klagen. Ford heeft de productie van de Explorer tijdelijk gestaakt. Suzuki van de Swift. Fabrikanten overwegen -ironisch genoeg- om meer onderdelen in China te laten produceren om zo de exportvergunningen voor grondstoffen te omzeilen.

 

7) Voor de EU -waar de belangen van de auto-industrie zwaar wegen- heeft dit grote prioriteit. Vandaag nog sprak eurocommissaris Maros Sefkovic (handel) hierover nog met Wang Wentao in de marge van een OESO-bijeenkomst in Parijs. Brussel begrijpt niet waarom China’s maatregelen niet alleen de VS betreffen.

 

8) Waarom geeft China in zo’n laag tempo vergunningen af? De belangrijkste reden is natuurlijk dat daar geen haast mee wordt gemaakt. Er zijn maar een paar ambtenaren voor vrijgemaakt. Mijn inschatting is dat China (nog) niet over wil gaan tot een blokkade van de export, maar dat het andere landen wel eraan wil herinneren dat de kraan kan worden dichtgedraaid.

 

9) Er is een tweede mogelijke verklaring. Wie een exportvergunning aanvraagt moet een eindgebruikerverklaring afgeven. Veel Westerse bedrijven die aan de Amerikaanse defensie-industrie leveren aarzelen daarmee, omdat ze bang zijn dat hun vergunning dan wordt geweigerd. Als dit klopt zou het kunnen betekenen dat Europese bedrijven met de schrik vrij kunnen komen, mits ze niet aan de VS doorleveren.

 

10) Het Chinese systeem van exportvergunningen is vooral bedoeld om andere landen te laten zien dat China in staat is om terug te slaan als het dat nodig acht. Het toont daarmee aan dat het op sommige gebieden afhankelijk is van westerse landen, maar dat dit net zo goed andersom geldt.

 

11) Wat zo interessant is dat het besef dat we van elkaar afhankelijk zijn tot nu toe niet tot het inzicht leidt dat we misschien moeten investeren in de relatie in plaats van het de ander zo moeilijk mogelijk te maken. Kostenbatenverhouding dreigt zo uit het oog verloren te raken.

 

12) Dat neemt niet weg dat voorraden en diversificatie belangrijk zijn. Net zoals Japan in 2010 heeft geleerd. De EU werkt hier ook wel aan; deze week nog werd bekend gemaakt dat de Commissie in 13 mijnbouwprojecten gaat (mee)investeren, onder meer in Groenland. Maar een mijn openen is wel wat anders dan ergens een distributiecentrum bouwen.

donderdag 5 juni 2025