Quick scan: Xi en de BRICS-top
Zondag 6 en maandag 7 juli wordt in Rio de Janeiro de jaarlijkse top van leiders van de BRICS-landen gehouden. Dat Poetin ontbreekt is logisch, maar waarom laat Xi verstek gaan en wat zegt dat over dit gremium?
1) De term BRIC-landen werd in 2001 voor het eerst gebruikt in een studie van Goldman Sachs om vier snel groeiende economieën van dat moment aan te duiden: Brazilië, Rusland, India en China.
2) Toen in 2009 de leiders van deze landen bij elkaar kwamen om over samenwerking te spreken besloten ze het acroniem als naam te gaan gebruiken. Toen daar een jaar later Zuid-Afrika bijkwam (naar het Engelse South Africa) werd dat dus BRICS.
3) Het was al die jaren vooral een praatclub. De landen deelden hun afkeer van de door het Westen gedomineerde wereldorde, maar over heel veel andere zaken lopen hun belangen nogal uiteen.
4) Eigenlijk is het enige concrete resultaat de oprichting van de New Development Bank, die kredieten verleent voor infrastructurele investeringen in de lidstaten en andere opkomende economieën. Zeer welkom, want er is wereldwijd veel behoefte aan geld voor dit doel.
5) Er wordt wel gesproken over andere initiatieven, zoals een gezamenlijke munt als alternatief voor de dollar en een apart communicatieplatform voor internationale financiële transacties als alternatief voor SWIFT. Maar de landen worden het daar vooralsnog niet over eens.
6) In 2023 verraste BRICS met een forse uitbreiding: Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten traden als lidstaat toe. In 2024 volgde ook Indonesië.
7) Er is wel gesuggereerd dat BRICS daarmee meer een clubje van anti-Westerse autocratieën is geworden en als je alleen naar Iran kijkt heb je allicht een punt. Maar van de Emiraten en Indonesië kun je moeilijk volhouden dat die anti-Westers zijn.
8) Ondanks het beperkt aantal leden moet je de omvang van BRICS niet onderschatten; 40% van de wereldbevolking leeft in één van de lidstaten en hun economieën zijn gezamenlijk goed voor ongeveer een derde van de wereldeconomie.
9) En dan komen we bij de BRICS-top van deze week. Poetin neemt het risico niet dat hij wordt gearresteerd en uitgeleverd aan het Internationaal Strafhof in Den Haag. Dat is logisch.
10) Maar waarom ontbreekt Xi? Hij miste nog geen enkele BRICS-top, China is de belangrijkste lidstaat en het is ook een beetje Xi’s hobbyproject, zo’n alternatief clubje van ongebonden landen. Xi prositioneert zich graag als informele leider van het Mondiale Zuiden
11) Het is onduidelijk waarom China wordt vertegenwoordigd door premier Li Qiang. Officieel zou Xi een agendaprobleem hebben en dit jaar gastheer Lula da Silva al twee keer hebben ontmoet. Het zou kunnen.
12) Er gaan de laatste tijd geruchten over de gezondheid van Xi. Hij zou een medische ingreep hebben ondergaan. Niet zo gek voor een 72-jarige. Maar het zou kunnen dat hij nog herstellende is of met krukken loopt. Zo willen Chinese leiders niet op de foto.
13) Het is natuurlijk speculeren, maar het zou ook kunnen dat Xi van deze top weinig resultaten verwacht waarmee hij goede sier kan maken. Iran hangt in de touwen. Poetins oorlog in Oekraïne brengt China steeds meer reputatieschade toe. Er is mot met Modi (over de Dalai Lama dit keer).
14) En dan heb ik Trumps handelsoorlog nog niet genoemd. Vrijdag dreigde hij BRICS-landen die ‘anti-Amerikaaanse maatregelen’ nemen nog met een extra 10 procent importheffingen. Allemaal redenen waarom de BRICS-landen dit jaar misschien een pas op de plaats maken en concrete resultaten niet te verwachten zijn.
15) Is dat slecht voor BRICS? Ach, het zou eerder nieuws zijn als er wel concrete resultaten te melden zijn. En vooralsnog is de aantrekkingskracht van de groep groot: er staan 40 landen op de wachtlijst om lid te worden, waaronder Turkije.
16) Tot slot: wat kwam er wél uit de 17e BRICS-top? Een veroordeling van unilaterale handelsbeperkingen en bombardementen op Iran werden afgekeurd. In beide gevallen zonder de VS bij naam te noemen.
