Gebalanceerde rede Abe over oorlogsverleden

Japan heeft eerder excuses aangeboden en spijt betuigd voor oorlogsmisdaden en de huidige regering staat daar volledig achter. Dat zei premier Abe vrijdag in de jaarlijkse herdenkingsrede op de dag voordat de capitulatie in de Tweede Wereldoorlog wordt herdacht. “Japan heeft herhaaldelijk zijn gevoelens van diepe spijt en gemeende excuses uitgesproken voor zijn acties tjdens de oorlog", zei Abe. "Om deze gevoelens te vertalen in concrete acties, hebben we de geschiedenis van het lijden van onze buren in Azië in onze harten opgeborgen."

Abe voegde er aan toe dat Japan 'onmetelijke schade en lijden' heeft veroorzaakt bij 'onschuldige mensen'. Hij herhaalde in zijn rede de kernboodschap die zijn voorgangers Tomiichi Murayama in 1995 en Junichiro Koizumi in 2005 uitspraken: "Japan moet nooit enige vorm van dreiging of geweld gebruiken en afzien van koloniale overheersing."

Verwachtingen

Abe sprak tegelijkertijd de wens uit dat er niet van Japan wordt verlangd dat het excuses blijft aanbieden. "We moeten onze kinderen, kleinkinderen en zelfs generaties daarna die niets met de oorlog van doen hadden, niet vragen hun excuses te maken. Desalniettemin moeten wij Japanners van alle generaties het verleden eerlijk onder ogen zien."

Hoewel Abe geen persoonlijke excuses uitsprak, lijkt hij een formulering te hebben gevonden die tegemoet komt aan de verwachtingen in de buurlanden en die van diverse stromingen in Japan zelf. Het Japanse parlement stemde vrijdagochtend in met de tekst van zijn verklaring.

Goudschaaltje

In de landen die tijdens de oorlog door Japan werden bezet, met name in China en Zuid-Korea, worden de woorden van Abe op een goudschaaltje gewogen. Alles minder dan een onvoorwaardelijk excuus wordt als een slag in het gezicht van de oorlogsslachtoffers en hun nabestaanden beschouwd. Aan de andere kant zijn veel Japanners het beu zich steeds opnieuw te verexcuseren voor een oorlog die 70 jaar geleden is geëindigd. Binnen nationalistische kringen bestaat bovendien de neiging het oorlogsverleden te bagatelliseren.

Met zijn rede lijkt Abe de weg vrij te houden om de relaties met China en Zuid-Korea verder te verbeteren. Chinese staatsmedia berichten vrijdagavond betrekkelijk feitelijk over zijn speech. Opvallend was de fotokeuze; ChinaDaily beeldde een berouwvolle Abe af (foto boven); het Volksdagblad gebruikte een foto van Abe bij een vredesmonument. Commentaren worden zaterdagochtend pas verwacht.

UPDATE - Het eerste commentaar is binnen: New China noemt de rede van Abe een 'verwaterd excuus' en een 'gemankeerd begin van het herstellen van de relaties met Japans buurlanden'.

UPDATE II - Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken neemt geen genoegen met de speech van Abe en roept de Japanse regering op 'oprechte excuses' te maken voor het oorlogsverleden. Voorzover de rede in Beijing al indruk had gemaakt, is dat teniet gedaan door het bezoek zaterdagochtend van drie Japanse ministers en Abe's rechterhand Koichi Hagiuda aan de omstreden Yasukuni-tempel waar gesneuvelde militairen worden vereerd.