China geeft toe dat het uitgevers vasthoudt

Lui Por, Cheung Chi Ping en Lam Wing Kee bevinden zich in een Chinees detentiecentrum. Dat heeft de Chinese politie donderdag  in een brief aan hun collega's in Hong Kong laten weten. De drie worden verdacht van niet nader gespecificeerde 'illegale activiteiten op het Chinese vasteland' die te maken hebben met een zaak tegen een persoon met de familienaam Gui.

Daarmee is eindelijk toegegeven dat de drie medewerkers van een kleine uitgeverij in Hong Kong in China vastzitten. Eerder werd al duidelijk dat hun collega's Gui Minhai en Lee Bo zich ook in detentie bevinden. Gui verscheen op 17 januari op het Chinese nieuws, waar hij snikkend vertelde dat hij zichzelf had aangegeven vanwege een dodelijk ongeluk in december 2003 in Ningbo (foto). Lee Bo heeft zijn vrouw per telefoon, fax en brief laten weten dat hij vrijwillig naar China ia gereisd om te assisteren in een politie-onderzoek.

Waaromvraag

Nu duidelijk is waar de vijf uitgeverij-medewerkers zijn gebleven, blijft de vraag wat de mannen eigenlijk op hun kerfstok hebben. De videobekentenis van Gui moet ons doen geloven dat het allemaal om een auto-ongeluk van twaalf jaar geleden draait. Maar dat verklaart niet waarom de vier anderen al maandenlang worden vastgehouden.

En dan is er natuurlijk nog de vraag hoe drie van de vijf eigenlijk in China terecht zijn gekomen. Van Lui Por en Cheung Chi Ping weten we dat ze op 15 oktober zijn aangehouden toen ze het Chinese vasteland bezochten. Maar Lam Wing Kee en Lee Bo zijn zonder een spoor uit Hong Kong verdwenen. Het laatste levensteken van Gui Minhai voor zijn verdwijning kwam uit Thailand. Het zoemt al weken van de geruchten over een buitengerechtelijke ontvoering van deze drie door Chinese veiligheidsdiensten.

Vrijheid van drukpers

De vijf zijn werkzaam voor Sage Communications, een kleine uitgeverij die zich specialiseert in boeken over de Chinese partijleiders. In de catalogus van Sage prijken titels als De val van Xi Jinping in 2017 en Hu Jintao's complot tegen Xi Jinping. Ook brengt Sage boeken uit over de uitbundige levensstijl van corrupte partijleden en familieleden van partijleiders. De inhoud is vaak sensationeel, maar vooral gebaseerd op geruchten en getuigenissen uit tweede hand.

De boeken vinden echter gretig aftrek bij de miljoenen toeristen van het Chinese vasteland die Hong Kong bezoeken. Zij zijn in hun moederland alleen uitgaves gewend die door de Chinese censors zijn goedgekeurd. De Sage-boeken over de communistische elite lezen ze met rode oortjes. Dit zal de Chinese partijtop misschien irriteren, maar het is niet strafbaar. De vrijheid van drukpers is in Hong Kong wettelijk gegarandeerd.

Vertrouwenscrisis

De zaak van de vijf uitgeverijmedewerkers begint een pr-nachtmerrie voor China te worden. Internationale media raken niet uitgeschreven over de kwestie. De regeringen van Zweden en het Verenigd Koninkrijk eisen opheldering (Gui kreeg enkele jaren geleden de Zweedse nationaliteit en Lee Bo heeft een Brits paspoort) en ook de Thaise regering is een onderzoek gestart naar Gui's verdwijning.

Maar veel schadelijker is dat de vertrouwensrelatie met het bestuur van Hong Kong onder druk is komen te staan. Niet alleen heeft China zich niet aan de informatieplicht gehouden betreffende de detentie van elkaars burgers, de mogelijkheid dat Chinese veiligheidsdiensten op eigen houtje burgers uit Hong Kong hebben ontvoerd maakt de autoriteiten van de speciale autonome regio ziedend.

Meer weten over China's pr-nachtmerrie? Lees dan ook de column die ik hierover voor Elsevier schreef.