China probeert Canada van VS los te weken

China heeft Canada opgeroepen zich sterk te maken voor vrijhandel en globalisering. Ook wil China stappen nemen om alsnog een vrijhandelsverdrag met de Canadezen te sluiten. Dat is de belangrijkste uitkomst van telefonisch overleg tussen de Chinese minister van buitenlandse zaken Wang Yi en zijn Canadese ambtsgenote Crystia Freeland op donderdag Chinese tijd.

Normaal gesproken maakt het Chinese staatspersbureau Xinhua geen melding van de teleconferenties die de minister voert. Maar dit keer is het anders: het overleg volgt enkele dagen nadat Canada overeenstemming heeft bereikt over de US-Mexico-Canada Agreement (USMCA). Het is ook veelbetekenend dat niet de ministers van handel hierover overleg voeren, maar de ministers van buitenlandse zaken. Dit is meer dan handel. Dit is geopolitiek.

NAFTA 2.0

Dat zit zo: USMCA is de vervanger van NAFTA, het Noord-Amerikaanse handelsverdrag tussen Mexico, de VS en Canada. President Donald Trump wilde ervan af; hij noemde NAFTA al eerder het slechtste handelsverdrag ooit. Hij wilde een herziening van het verdrag, met een andere naam. Trump kreeg zijn zin. Nadat Mexico al eerder instemde, ging Canada vorige week ook door de pomp. Niet zo gek, als je bedenkt dat deze twee economisch sterk afhankelijk zijn van hun grote buurman Amerika. Maar liefst 66,2 procent van de Canadese export is bestemd voor de Amerikaanse markt.

Opvallend is dat het nieuwe verdrag dat bedoeld is om de handel tussen de drie Noordamerikaanse staten te bevorderen enkele afspraken bevat die de handel met China moeten dwarsbomen. Dit zou weleens een blauwdruk kunnen zijn voor handelsverdragen die de VS in de toekomst willen sluiten of herzien: als je met ons zaken doet, kun je niet ook van het walletje China eten. America First!

Anti-China

Volgens het akkoord kunnen goederen gemaakt in een van de drie deelnemende landen in de handelszone vrij verkocht worden mits minstens 62,5% van de onderdelen uit de regio komt. In het oude verdrag lag die grens op 40%. Dit zal in de praktijk vooral Chinese leveranciers van halffabrikaten raken. Ook heeft Trump ervoor gezorgd dat Amerikaanse boeren makkelijker hun producten in Canada en Mexico kwijt kunnen. Dat verzacht de pijn van de handelsoorlog met China.

Maar de opmerkelijkste verandering is toch wel deze: artikel 32.10 geeft een verdragspartij het recht uit USMCA te stappen als een ander een vrijhandelsverdrag sluit met een niet-markteconomie. Canadese juristen wijzen erop dat daarmee in feite een stukje nationale autonomie aan de VS wordt overgedragen. Had ik al gezegd dat China de bekendste niet-markteconomie is?

Verduidelijking standpunt

Geen wonder dat minister Wang graag van Freeland wilde weten wat Canada's bedoeling precies is. Volgens de verklaring die zijn ministerie verspreidde, heeft zij tijdens het telefoongesprek gezegd dat Canada voor vrije wereldhandel en tegen protectionisme is. Dat handelsverdragen niet andere landen mogen buitensluiten en dat USMCA niet de rechten en belangen van derdenlanden mag schaden. En tenslotte dat Canada vrij is handelsbesprekingen met andere landen te voeren op basis van zijn eigen beslissingen.

Wang zal uit welbegrepen eigenbelang selectief uit het gesprek hebben geciteerd, want het klinkt te mooi om waar te zijn. Aangenomen mag worden dat de Canadese regering achter het USMCA-akkoord staat en er vanuit gaat dat het parlement in Ottawa (en Mexico-Stad) het zal ratificeren. Dan gaat het dus akkoord met het omstreden artikel 32.10 dat de VS in feite een veto geeft om een toekomstig vrijhandelsverdrag tussen Canada en China te torpederen.

Plan 2.0

Ofwel Canada heeft een plan B dat afspraken met Beijing mogelijk maakt zonder dat Washington buitenboord valt. Niet geheel toevallig publiceerde het Public Policy Forum, Canada's belangrijkste denktank voor overheidsbeleid, donderdag een rapport wat hier op zinspeelt. De opstellers spraken met meer dan 70 bestuurders van grote Canadese bedrijven, topambtenaren en oud-premiers. Volgens de auteurs is Canada economisch te afhankelijk van de VS geworden en kan het tegelijkertijd China's economische opkomst niet negeren.

Het rapport adviseert af te zien van een veelomvattend vrijhandelsverdrag met China, maar in plaats daarvan in te zetten op een stapsgewijze, sectorale aanpak. Met andere woorden: een gestaag groeiend pakket bilaterale overeenkomsten op het gebied van landbouwproducten, grondstoffen en onderwijs. Samen net zo effectief als een vrijhandelsverdrag, maar dan zonder dat de Amerikanen er wat van kunnen zeggen.