Opinie: Aan ruzie met China hangt een prijskaartje
Nadat de EU sancties had opgelegd, sloeg China twee keer zo hard terug. Welke lessen kunnen we hieruit trekken? We kunnen niet langer dominee én koopman tegelijk zijn, schrijf ik in een opinieartikel voor het Nederlands Dagblad.
Herinnert u zich de Oliecrisis van 1973 nog? Wie toen, zoals ik, piepjong was zal terugdenken aan de autoloze zondag, rolschaatsen op de snelweg en Farce Majeure’s Kiele Kiele Koeweit. Wie toen al iets ouder was zal zich vast ook nog wel de distributiebonnen herinneren om benzine te kunnen tanken.
Ik moest eraan denken omdat Nederland deze maand voor het eerst in lange tijd door buitenlandse sancties is getroffen. Tien personen en vier organisaties zijn voortaan niet meer welkom in China en uitgesloten van het zakendoen met dat land. Op de lijst staat tussen Europese parlementariërs en wetenschappers het Nederlandse kamerlid Sjoerd Sjoerdsma (D66).
De Chinese maatregelen zijn op hun beurt weer een reactie op sancties van de Europese Unie tegen vier Chinese functionarissen en een overheidsorganisatie die verantwoordelijk worden gehouden voor mensenrechtenschendingen in Xinjiang. Zij mogen Europa voorlopig niet meer in en hun tegoeden worden bevroren.
Hoewel het een symbolische maatregel betreft -dit soort functionarissen reizen doorgaans niet onze kant op, laat staan dat zij hier geld op de bank hebben staan- kondigde de Chinese regering slechts enkele uren later hun tegensancties aan.
Oog om oog, tand om tand dus. Maar dan wel in overtreffende trap. Hoewel we al jaren krijgen voorgehouden dat we niet naïef over China moeten zijn, leek menigeen verrast over de stevige respons uit Beijing. Het leidde tot verontwaardigde reacties. Hoe durfde de Chinese regering onze terechte sancties te beantwoorden door onschuldige Europeanen te treffen? In het Europees Parlement klonk zelfs de roep om vergelding in de vorm van extra strafmaatregelen jegens China.
Alle reden om even tot tien te tellen en in alle rust te kijken wat hier precies gebeurt. Wat als eerste verbaast is de verbijsterde reactie op de Chinese tegenzet. Hebben die mensen de afgelopen jaren niet goed opgelet? De Chinese regering is op het internationale terrein steeds assertiever geworden. Ze zegt niet alleen dat ze kritiek uit andere landen op binnenlandse aangelegenheden niet duldt, ze handelt er ook naar. Het rijtje landen en organisaties dat dit aan den lijve heeft ervaren is lang. In Alaska beten Chinese onderhandelaars fel van zich af toen ze door hun Amerikaanse collega’s publiekelijk de les werden gelezen. En dat was nota bene op een topontmoeting die bedoeld was de gesprekken tussen de twee grootmachten weer op gang te helpen.
Met andere woorden: de tijden zijn veranderd. China is trots genoeg om buitenlandse kritiek te negeren, zelfverzekerd genoeg om terug te slaan en sterk genoeg om eventuele economische schade voor lief te nemen.
De tweede les is dat aan sancties een prijskaartje hangt. Tot nu toe kostte onze morele zendingsdrang weinig tot niets. Het westen kon andere landen naar hartenlust straffen als ze iets deden wat ons niet zinde. Ze waren toch niet bij machte om er iets tegenover te stellen. Wie niet luisteren wilde veroordeelde zichzelf tot internationale pariastaat zoals Venezuela, Iran of Noord-Korea. Zo konden we dominee én koopman tegelijk zijn.
Met China is dat anders. Het land is zo groot -in inwoneraantal het grootste ter wereld en in economische betekenis de tweede- dat het ons ook pijn zal doen. Tot nu toe gaat het om symbolische maatregelen. Dat Sjoerdsma en zijn familie voorlopig niet meer naar China kunnen reizen is vervelend, zeker als hij bewindsman wordt, maar raakt alleen onze trots. Iedereen die nu roept om extra sancties, moet er rekenschap van geven dat aan escalatie wel een maatschappelijk prijskaartje komt te hangen. Een voorproefje wat dat zou kunnen betekenen zien we al bij modeketen M&S en sportartikelenfabrikanten Nike en Adidas, die in China met een ‘consumentenboycot’ worden geconfronteerd. Zij zijn dubbel kwetsbaar omdat ze niet alleen in China produceren, maar daar ook veel afzetten
In Nederland zou het bijvoorbeeld de land- en tuinbouw kunnen raken of welke exportsector dan ook de pech heeft te worden getroffen. Onze economieën zijn zo verknoopt, dat hoogoplopende ruzie ook onze import kan raken. De Corona-crisis heeft duidelijk gemaakt hoe afhankelijk wij van China zijn, niet alleen wat medicijnen en beschermingsmiddelen betreft, maar als onlosmakelijk onderdeel van vele productieketens. Daar een alternatief voor vinden zal producten duurder maken, als het al op korte termijn lukt. Het zal onze economie remmen, inflatie aanjagen en onze koopkracht verminderen.
Politici moeten daarover eerlijk tegen de burgers zijn. Je kunt de kwestie niet simplificeren tot de vraag of je voor of tegen mensenrechten bent. Onze idealen zijn belangrijk, maar ze uitdragen is niet consequentieloos. Waar we over na moeten denken is welke prijs we bereid zijn daar met zijn allen voor te betalen. Ik ben op voorhand niet optimistisch over de vraag of die bereidheid groot zal zijn.
Terug naar 1973. Uiteindelijk viel het met de olieboycot reuze mee, omdat Nederland alternatieven had op de wereldmarkt. Na een paar weken was het alweer gedaan met de autoloze zondagen.
En de kwestie waar de olieproducerende landen om te beginnen zo boos over waren, de Nederlandse steun aan Israël? Het kabinet wist niet hoe snel ze een EEG-verklaring over de erkenning van de legitieme rechten van de Palestijnen moest tekenen. Nederland stopte met wapenleveranties. En de onvoorwaardelijke steun van de Nederlanders voor de Joodse staat verdween als sneeuw voor de zon.
