Vijf vragen over China's gewijzigde Covid-beleid

Wat is er precies aan de hand?

Toen begin 2020 de eerste berichten opdoken over een mysterieuze longaandoening waardoor honderden mensen in Wuhan in het ziekenhuis moesten worden opgenomen, aarzelden de autoriteiten aanvankelijk. Maar toen duidelijk werd dat het om een besmettelijk virus ging dat ook van mens op mens kon worden overgedragen werden rigoreuze maatregelen afgekondigd.

De eerste en bekendste is de lockdown van Wuhan. Op 23 januari ging de stad op slot en werden de 11 miljoen inwoners geacht (zoveel mogelijk) binnen te blijven. Die lockdown zou tot 8 april duren en het nieuws ging de hele wereld over.

Maar tegelijkertijd werden veel meer maatregelen genomen om het virus plat te slaan: tijdelijke sluiting van bedrijven en het onderwijs, reisrestricties en een allesomvattend controlesysteem voor de hele bevolking, bestaande uit verplichte tests, QR-toegangscodes en quarantaine. En waar Covid desondanks opdook: nieuwe lockdowns van appartementencomplexen, wijken of hele steden.

 

Het beleid was succesvol, in die zin dat het aantal besmettingen, ziekenhuisopnames en Coronadoden beperkt bleef. Officieel zijn er in China nu ruim 5.200 personen door Covid overleden. Dat is waarschijnlijk een onderrapportage, maar algemeen wordt aangenomen dat het aantal Covid-gevallen per 100.000 inwoners in China aanmerkelijk lager is dan elders in de wereld.

Terwijl we in Nederland nog klaagden over onze Intelligente Lockdown, hervatte het leven zich na een tijdje in de China-bubbel weer. Je kon naar de film, een restaurant of je familie bezoeken. Als je niet de pech had in een lokale lockdown te zitten, tenminste. In oktober stak president Xi Jinping op het Nationale Partijcongres nog de loftrompet over het ZeroCovid-beleid, waarmee -zei Xi- de partij mensenlevens boven alles stelde.

 

Waarom dan toch een draai?

Misschien hadden de autoriteiten verwacht dat ze het virus echt konden uitroeien. Misschien hadden ze verwacht dat andere landen hun aanpak zou volgen. Maar zo is het niet gegaan. Terwijl andere regeringen na enige tijd voor een Leven met het Virus-strategie kozen, hield China vast aan zijn ZeroCovid-beleid.

De periodes van lockdowns, reisrestricties en eindeloos testen duurden maar voort. De economische schade, maar zeker ook de maatschappelijke schade werd groter en groter. Toen in het tweede kwartaal van 2022 voor het eerst sinds jaren de Chinese economie kromp, moeten de eerste alarmbellen in Beijing zijn afgegaan. Vooruitgang vormt basis onder de legitimiteit van de eenpartijstaat. Economische groei is de bron waaruit de partij put om zijn doelen te realiseren.

 

Een game changer was de Omikron-variant. Het goede nieuws was dat deze variant minder ernstige symptomen geeft; het slechte nieuws dat deze veel besmettelijker is. Nu schoten zelfs de rigide ZeroCovid-maatregelen tekort. Medio november zaten er meer dan 400 miljoen mensen in quarantaine; drie op de tien Chinezen! Desondanks bleef het aantal besmettingen groeien.

Daardoor werd het ook steeds moeilijker vol te houden dat het beleid succesvol was. De onvrede werd aangewakkerd door enkele dodelijke incidenten; een bus met besmette Chinezen die verongelukte op weg naar een quarantainecentrum. Gezinnen die bij een brand om het leven kwamen omdat ze vanwege een lockdown bleken opgesloten in hun appartementencomplex. Was het middel niet erger dan de kwaal?

Mensen gingen de straat op. En dat niet alleen: ze gingen in verschillende steden tegelijkertijd de straat op. Hoewel hun aantal klein was, beseften de machthebbers dat alle ingrediënten aanwezig waren om de samenleving ernstig te destabiliseren. Ze besloten de protesten neer te slaan, maar tegelijkertijd de oorzaak van de onvrede aan te pakken.

 

Wat is er nu veranderd?

Hoewel er op papier maar een paar regels zijn versoepeld, is er in de praktijk sprake van een radicale ommekeer. Op elk niveau doen besturen maar wat. Het belangrijkste is dat er nauwelijks meer tot die gehate lockdowns wordt besloten. Ook wordt er minder getest (waardoor de besmettingscijfers laag lijken) en mogen mensen die zijn besmet in thuisquarantaine. Dat laatste gebeurt niet altijd, sterker nog, soms worden mensen met asymptomatische Corona opgeroepen toch aan het werk te gaan om personeelstekort tegen te gaan.

Geen wonder dat Corona momenteel in China om zich heen grijpt. Goede cijfers zijn er niet, want er wordt minder getest. Maar iedereen kan met eigen ogen constateren dat op kantoren en fabrieken veel werknemers absent zijn. Ook de ziekenhuizen en inderhaast opgetrokken 'koortsklinieken' puilen uit. Zelfs bij crematoria wordt ongebruikelijke drukte geconstateerd.

Officieel zijn er als ik deze blog schrijf in deze Tweede Chinese Golf pas zeven Coronadoden gevallen, maar de overheid geeft toe dat ze de definitie daarvan heeft aangescherpt in een klaarblijkelijke poging op voorhand het mogelijke effect van de koerswijziging klein te houden. Neveneffect is wel dat de Chinese cijfers zich niet meer laten vergelijken met andere landen, die wel dezelfde definitie hanteren. Maar ook daarover zullen China's leiders niet rouwig zijn.

 

Wat gaat er nu gebeuren?

Het lijkt onvermijdelijk dat Corona nu ombarmhartig om zich heen gaat slaan in China. Hoewel Omikron minder ernstige ziekteverschijnselen geeft, zullen veel mensen in het ziekenhuis belanden en mogelijk overlijden. Het aantal Chinezen dat over natuurlijke antistoffen beschikt is immers beperkt, lang niet iedereen is volledig gevaccineerd en van de Chinese vaccins wordt aangenomen dat ze minder effectief zijn dan de mRNA-varianten die in het Westen zijn ontwikkeld.

En dan staan we ook nog aan de vooravond van Chinees Nieuwjaar. Op 21 januari begint de Gouden Week waarin iedere Chinees verplicht vrij is. Maar in de praktijk begint dagen daarvoor al de Grote Trek waarbij miljoenen stadsbewoners dicht opeengepakt in bussen, treinen en vliegtuigen terugkeren naar hun geboortegrond om daar met hun ouders het belangrijkste Chinese feest te vieren. Hoewel niet iedereen op reis gaat -de schrik voor Corona is er bij veel Chinezen drie jaar lang flink ingestampt- blijft het een potentieel super spreader event.

 

Hoewel Omikron voor minder zware symptomen zorgt, geldt in China altijd de wet van de grote getallen. Wetenschappers schatten het aantal mogelijke doden tussen de één en twee miljoen. Een zorginfarct dreigt. Er is nu al sprake van tekort aan personeel, persoonlijke beschermingsmiddelen, medicijnen en apparatuur. China komt alsnog in een situatie die wij alweer bijna vergeten zijn.

Ook economisch is het leed nog niet geleden. Als de ziekte rond gaat waren, komen fabrieken en logistiek opnieuw tot stilstand. Dit keer niet door lockdowns, maar door ziekteverzuim. Dit zal uiteraard gevolgen hebben voor wereldwijde productieketens. Opnieuw zullen (half)fabrikaten niet of verminderd leverbaar zijn, waardoor levertijden en prijzen oplopen en de inflatie aanjagen.

En alsof het allemaal nog niet genoeg is waarschuwt de wereldgezondheidsorganisatie WHO voor het ontstaan van nieuwe Corona-varianten als de ziekte vrijelijk in China rondwaart. Dat hoeven geen gevaarlijke varianten te zijn, maar dat kán wel.

 

Valt de Chinese regering iets te verwijten?

Dat de leiders in Beijing aanvankelijk voor een ZeroCovid-beleid kozen is niet slecht uitgepakt. Je kunt twisten of ze te lang aan het beleid hebben vastgehouden. Immers, een paar maanden geleden waren de omstandigheden niet heel anders dan nu. Dan hadden zij geleidelijker dan momenteel onder maatschappelijke druk het geval is versoepelingen gefaseerd kunnen doorvoeren om zo de effecten te matigen.

Wat je wel kunt vaststellen is dat de overheid al zijn energie en aandacht heeft gestoken in het ontwikkelen, perfectioneren en uitvoeren van het repressieve ZeroCovid-regime. Er is voetstoots vanuit gegaan dat het beleid zou slagen en dat daarna de regels veilig konden worden afgeschaft. Ook toen steeds duidelijker werd dat het beleid niet houdbaar was, is er betrekkelijk weinig gedaan om bijvoorbeeld de vaccinatiegraad te verhogen, voorraden medicijnen en beschermingsmiddelen in te slaan of de IC-capaciteit te verhogen.

Daarvoor is het nu allemaal te laat. De vraag is of de gezondheidscrisis nu zo groot wordt, dat de burgers dat de partij en Xi persoonlijk, die zei dat de levens van burgers boven alles gingen, dat kwalijk zullen nemen. Dan staat China opnieuw een onrustige periode te wachten.

 

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

woensdag 21 december 2022